KORONAVIRÜS SARS COV-2/COVID-19

SARS-CoV-2 (ağır akut solunum yolu sendromu-koronavirüs-2), Aralık 2019'dan bu yana dünya geneline yayılan bir koronavirüstür. Bir enfeksiyon çok farklı şekillerde ve şiddette seyredebilir. Bir hastalığa COVID-19 (Corona Virus Disease 2019) denir. Mutasyonlar, yani koronavirüsün genetik materyalinde meydana gelen değişiklikler nedeniyle, SARS-CoV-2'nin hastalığın seyri ve bulaşıcılığı gibi birbirinden farklı özellikler gösterebilen çeşitli virüs varyantları vardır.

Koronavirüs SARS-CoV-2 özellikle solunum yolu enfeksiyonlarına neden olur, ancak başka organlar üzerinde de etkili olabilir. COVID-19 sistemik bir hastalıktır, yani bütün vücut üzerinde etkili olur. COVID-19 hastalığının belirtileri ve seyrinin ağırlığı çok farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Hastalık belirtilerinin hiç görlmemesi de mümkündür. Ancak ağır veya ölümcül tablolar da mümkündür. Ancak sadece hastalık belirtileriyle SARS-CoV-2 enfeksiyonu tespit edilemez.

Sık görülen semptomlar öksürük, ateş, nezle ve boğaz ağrısıdır, ayrıca koku ve/veya tat duyularında da bozulmalar görülebilir. Bunlara nefes darlığı, baş ve uzuv ağrıları, ayrıca genel halsizlik gibi başka semptomlar da eklenebilir. Bazı hastalarda bulantı, iştahsızlık, kusma, karın ağrısı ve ishal gibi mide-bağırsak rahatsızlıkları da görülmektedir. Bunun ötesinde başka hastalık belirtilerinin görünmesi de mümkündür.

Hastalığın ağır seyrettiği vakalarda pnömoni, sinir sistemi, beyin veya beyin zarı iltihabi hastalıkları, kardiyovasküler sistem, karaciğer veya böbrek hastalıkları gibi komplikasyonlar gelişebilir. Ayrıca kan dolaşımı bozuklukları, kanda pıhtılaşma (emboli) ve kalp kaslarında iltihaplanma da ortaya çıkabilir. Çok ağır iltihaplanma reaksiyonları (hiperinflamasyon sendromu) organ yetmezliğine yol açabilir.

COVID-19 hastalığına yakalandıktan haftalar, hatta aylar sonra bile hastalık belirtileri görülebilir ya da yeniden ortaya çıkabilir. SARS-CoV-2 ile enfekte olduktan sonra dört haftadan uzun süren sağlık sorunları, Uzun COVID olarak adlandırılır. Uzun COVID'in en sık görülen semptomlarının arasında yorgunluk, bitkinlik ve sınırlı dayanıklılık (tükenmişlik), nefes darlığı, odaklanma ve hafıza sorunları, kas zayıflığı ve kas ağrıları, ayrıca örneğin depresif semptomlar gibi psişik sorunlar bulunur.

SARS-CoV-2 enfeksiyonu çocuklarda genellikle hafif ve hastalık belirtileri görülmeden geçer, ancak ağır tablolar ve uzun süreli sağlık sorunları da söz konusu olabilir. Çocuklarda ve ergenlerde görülen nadir komplikasyonlardan biri de pediatrik inflamatuar multisistem sendromudur (PIMS). Bu sendrom, ateş, mide-bağırsak şikayetleri ve kalp sorunları ile seyreden, sıklıkla yoğun tıbbî tedavi gerektiren, ancak artık kolaylıkla tedavi edilebilen iltihabi bir hastalık tablosu ortaya koyar.

SARS-CoV-2 koronavirüsünün bulaşmasından hastalığın başlamasına kadar geçen süre yaklaşık üç ila beş gündür, ancak bu süre değişebilir.

Ancak enfekte kişiler hastalık belirtisi geliştirmeden önce de hastalığı başkalarına bulaştırabilirler. Semptomların başlamasından sonraki yaklaşık beş gün, hastalığın bulaşma riskinin en yüksek olduğu dönemdir. Hastalığın hafif seyretmesi halinde, semptomların başlamasından sonraki ilk on gün içinde çoğu vakada bulaşıcılık sürekli ve önemli ölçüde azalır. Hastalığın ağır seyretmesi ya da bağışıklığın zayıf olması halinde, istisnai olarak hastalar çok daha uzun bir süre bulaşıcı kalabilirler.

Gençlerde ve önceden bilinen bir hastalığı olmayan kişilerde de ağır seyreden COVID-19 vakaları mümkündür. Ancak aşağıda belirtilen gruplarda ağır hastalık tablolarına daha sık rastlanır:

• Yaşlılar,
• Erkekler,
• Sigara kullanan kişiler,
• Fazla kilolu ya da aşırı kilolu kişiler,
• Hamileler,
• Down sendromlu kişiler (Trisomie 21),
• Önceden belirli kardiyovasküler sistem hastalıkları (örneğin koroner kalp hastalığı ve yüksek tansiyon), kronik akciğer hastalıkları (örneğin KOAH), kronik böbrek ve karaciğer hastalıkları, nörolojik-psikiyatrik hastalıkları (örneğin demans), diyabet, kanser hastalıkları, bağışıklık sistemi (örn. bir hastalık ya da kortizon gibi bağışıklık sistemini zayıflatan ilaç kullanımı nedeniyle) zayıflamış olan kişiler.